Veel contractanten hebben een houtwal of houtsingel onder contract bij onze stichting. Ruim 40% van alle elementen die onder contract staan, bestaan uit houtwallen of houtsingels.

Houtwallen en singels kunnen op verschillende manieren worden beheerd, waardoor verschillende eindbeelden ontstaan. Aan het begin van het contract legt de Stichting samen met de contractant vast welke variant wordt nagestreefd en welk beheer daarbij hoort.

Wat is een houtwal en een houtsingel?

Een houtwal is beplanting die op een ‘wal’ staat. Deze wallen zijn wat hoger dan de rest van de omgeving. De beplanting bestaat bij voorkeur uit struiken en er staan soms ook bomen en hakhout in de houtwal. Alleen een rij bomen op een walletje streven we liever niet na en alleen een takkenril (in een rij gestapelde gesnoeide takken) is geen houtwal. Een houtsingel lijkt erg op een houtwal, de beplanting staat alleen niet op een wal.

Wat is de waarde van een houtwal en een houtsingel?

Houtwallen en singels zijn cultuurelementen: ze zijn aangelegd en zijn beheerd met een doel. Dit kon onder andere zijn om een akker af te schermen voor wild en vee, of om juist vee binnen een weiland te houden. Ook zijn singels aangelegd als windbreker en om grond op de akkers vast te houden. Op sommige plekken werd de houtwal ook gebruikt om de grens van een gebied te markeren of als verdedigingslijn (landweer). Het hout uit de wallen en singels werd gebruikt als brandhout, gereedschapsstelen, bouwhout, eikenschors voor de leerlooierij en andere gerieven. Veel van deze functies zijn tegenwoordig niet meer van toepassing. Nu vormen de houtwallen en singels de landschapsstructuur met vaak cultuurhistorische waarde, die identiteit geven aan het gebied en aantrekkelijk zijn voor de recreant. De verbindende structuur in het landschap zorgt ervoor dat dieren en planten zich kunnen verplaatsen en de hellingen in de wal bieden variatie in nat/droog en warm/koud. Dit maakt singels en houtwallen waardevol voor de ecologie en biodiversiteit. Het beheren van deze landschapselementen vinden wij daarom belangrijk om ze in stand te kunnen houden.

Wat is het beste beheer voor een houtwal of een houtsingel? 

De ene houtwal of singel is de andere niet, het beste beheer in de ene houtwal of singel is daarom anders dan in de andere. We onderscheiden daarom drie varianten houtwallen of singels. Voor elke variant hanteren we een beheervorm. In de volgende figuren leggen we kort uit hoe een houtwal of singel er idealiter uitziet en welk beheer het beste past bij welke variant houtwal of singel.

• Variant A: Houtwal/Singel met eindkap
• Variant B: Houtwal/Singel zonder eindkap, met onderbegroeiing

Daarnaast is er de variant houtwal/singel zonder onderbegroeiing. Dit zijn eigenlijk geen houtwallen/singels, maar meer bomenrijen:

• Variant C: Houtwal/Singel zonder eindkap, zonder onderbegroeiing

Bij Variant A zijn de beheerkosten hoger dan bij Variant B. Bij  variant C zijn de minste beheerkosten gemoeid.

Variant A: Houtwal/Singel met eindkap

Streefbeeld:

Een houtwal/singel met veel gelaagdheid in de vorm van een diversiteit aan (inheemse) kruiden, besdragende en bloeiende struiken, mogelijk een enkele boom, de ‘overstaander’ en hier en daar staand dood hout. Deze variatie zorgt voor goede nest- en schuilgelegenheid en voedselvoorziening voor dieren en de mogelijkheid om zicht te verplaatsen. Minimaal 60% van de kroonbedekking bestaat uit hakhout; het periodiek afzetten van houtachtige beplanting. Met kroonbedekking wordt bedoeld de bedekking van de houtwal/singel met blad en takken.

Beheervorm:

De singel of houtwal wordt als hakhout beheerd, vandaar de term ‘eindkap’. Deze term betekent natuurlijk niet dat het einde van het element is aangebroken. Ongeveer één keer in de veertien jaar wordt de houtige beplanting afgezet. Bij voorkeur gefaseerd, dat betekent dat er bijvoorbeeld om het jaar een stukje van de houtwal wordt afgezet. Zo ontstaat meer gelaagdheid. Er mogen hier en daar ‘overstaanders’ staan; maximaal drie op de 100 meter. Afzetten betekent afzagen tot bijna aan de grond, zodat stobben weer opnieuw kunnen uitlopen.  Een overstaander is een boom die helemaal mag uitgroeien. Niet inheemse bomen en struiken worden verwijderd en bramen en distels langs de randen worden gemaaid. Het afzetten kan rigoureus overkomen, maar zorgt juist voor verrijking van de houtwal of singel! Als maar mondjesmaat wordt afgezet, bestaat namelijk de kans dat de stobben door de schaduw niet meer uitlopen.